دیکته و درمان اختلالات دیکته نویسی(1) 
مقدمه
شنیدن و خواندن وسیله ایست برای پی بردن به افکار دیگران و گفتار و نوشتن وسیله ایست برای آگاه ساختن دیگران از مقاصد و افکار خود. بنابراین تمام کوشش هایی که در زمینه آموزش زبان در دبستان انجام می گیرد باید در جهت پرورش ارکان چهارگانه آن یعنی شنیدن – گفتن – خواندن و نوشتن باشد. اما سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا دانش آموزان ما در املا ضعف دارند ؟ به روایتی اشکال کار در کجاست ؟ معلم؟ دانش آموز؟ و شاید هم خانواده ؟
در این مقاله سعی نموده ام تا با استفاده از تجربیات خود و منابع مختلف پاسخی به پرسش مطرح شده بدهم و عوامل مختلف را بررسی و در نهایت راهکارهایی را ارائه نمایم.امیدوارم که تلاش کوچک من در جهت پرورش قوای ذهنی ، عواطف ، استعدادها و توانایی های کودکانمان مفید واقع شود. همه بر این باور اعتقاد دارند که خواندن نقش عمده ای در تقویت مهارت نوشتن دارد پس بنده ابتدا عوامل ششگانه ی زیر را که به عنوان عوامل تأثیر گذار بر خواندن می باشد را ارائه می دهم و بعد از آن بحث دیکته و اختلالات آن را ادامه می دهم. عوامل ششگانه به عنوان عوامل تاثیر گذار بر آمادگی برای خواندن : 1- آمادگی جسمانی (تغذیه مناسب ، استراحت کامل،... ) 2- آمادگی ادراک ( توانایی کودکان در تشخیص و تمیز حروف و صداها) 3 - آمادگی شناختی ( میزان درک ، قدرت حل مسئله ، استدلال کردن و قابلیت مناسب هوشی و ذهنی ) 4 - آمادگی زبان ( از آنجا که اساس درک کودکان از مطالب نوشته شده در مهارت های زبانی نهفته است آمادگی زبان کودکان از اهمیت خاصی برخوردار است. ) 5- آمادگی عاطفی (چگونگی احساس کودکان نسبت به خود ، مدرسه و دیگران و آمادگی عاطفی آنها در یادگیری خواندن بسیار مهم است. ) 6- آمادگی محیطی- تجربی(کودکان باید معنی خوانده ها را از طریق گردش ، مشاهده طبیعت ، مسافرت ، محیط و دیدار آشنایان و ... تجربه کنند. ) (اسنگرانگ،ال.ای.بی،1352) تعریف املا املا کلمه ای است عربی و مصدر. این کلمه در ترجمه ی فارسی به معانی پرکردن، نویسانیدن دیگری را به تلقین، ازخود چیزی گفتن، مطلبی را تقریر کردن تا کسی بنویسد، نوشتن از تلقین دیگری،نوشتن مطلبی که دیگری تقریرکند، طریقه نوشتن کلمات، درست نویسی،نوشتن ترکیب حروف موافق قاعده ی رسم الخط استفاده شده است. {دهخدا،لغت نامه،ذیل کلمه ی املا}ریشه ی لاتین آن فرانسوی است و به معنی« مطلبی که کسی املا کند و دیگری بنویسد.»آمده است{ دهخدا،لغت نامه،ذیل کلمه ی املا} اساسا املا یک درس نیست، بلکه نوعی آزمون درست نویسی است. معمولا بعد از املا ، اتفاق جدی برای آموزش درست نویسی نمی افتد. اگر قرار باشد میزان درست نویسی ( از نظر لغات ادبیات فارسی) سنجیده شود ، پس بسیار ضروری است که قبل از هر امتحانی ، آموزش مناسب و خوبی ارائه شود ؛ همانــــند درس های ریاضی، علوم و درس های دیگر. اما متاسفانه در خصوص امـــــلا چنین اتفاقی نمی افتد. معمول این است که معلم ، زنگ املا به دانش آموزان چیزهایی می گوید که آن ها باید بنویسند. حال قبل از آن ، آیا هیچ آموزشی داده است یا خیر، خود جای سوال و بررسی است. اگر املا درس نیست ،پس چیست؟ با یک نگاه ساده به مو ضوع و مفهوم نوشتن می توان در یافت که املا خود جز کوچکی از انشاست. بنابراین لزوم توجه به این درس کاملاً روشن است و در نوشتن املا دانش آموزان باید موارد زیر را رعایت کنند: 1- خوب گوش دادن – تشخیص دقیق کلمات و درک آنها 2- خوب تشخیص دادن – یادآوری و مجسم ساختن تصویر و بازشناسی آن کلمه در ذهن 3- درست نویسی – نوشتن صحیح حروف سازنده کلمه و توالی مناسب آنها انواع املاءها ی قابل اجرا در کلاس 1- املاء تقریری یا خطابه ای . 2- املاء کارتی ( اول به دانش آموزان یک کارت که روی آن تعدادی واژه نوشته شده را می دهیم تا در مدتی معین به آن نگاه کنند ، بعد از اتمام زمان از آن ها می خواهیم بدون نگاه کردن به کارت آنچه را که در حافظه ی خود به خاطر سپرده اند را بنویسند .) 3- خواندن یک شعر . 4- املاء رقابتی .( به صورت گروهی ) 5- املاء پای تخته به صورت تداعی معانی . ( از یک دانش آموز بخواهید کلمه ای مثل « درخت » روی تخته بنویسد ، سپس هر کلمه ای را که با دیدن درخت یه یاد می آورد را روی تخته بنویسد . ) 6-کلمه سازی با صدای مختلف و نوشتن یک جمله توسط هر گروه روی تخته ( مثلاً با 3 صدای « ک ، ا ، ر » . ) 7- املاء ترکیبی . ( املا ء از چند درس ) 8- املاء بی صدا . ( لب خوانی ) 9- املاء تصویری . ( با نشان دادن چند تصویر دانش آموزان نام آن ها را بنویسند . ) 10-املاء پرکنی . ( متن با جای خالی ) 11- املاء آینه ای . ( متن آینه ای نوشته شده را دانش آموزان برمی گردانند .) 12- املاء شناسی . ( دانش آموزان به صورت گروهی برگه هایی را که در آن متن به صورت ناقص نوشته شده را تصحیح می کنند .) 13- املاء انگشتی . ( شاگرد پشتی با انگشت روی پشت دانش آموز مقابل می نویسد ، دانش آموز جلویی باید کلمه را تشخیص دهد . ) 14- قصه نویسی از روی غلط های املایی . 15- پر کردن جاهای خالی با کلمات داده شده . 16- آموزش املاء با استفاده از کلمات هم خانواده ، مخالف و یا هم معنی . 17- املاء پای تخته به صورت دو نفره . ( یکی به عنوان مصحّح و دیگری نویسنده ی املاء .) 18- املاء به شیوه ی بارش مغزی . ( از دانش آموزان می خواهیم به واژه هایی که روی کارت ها نوشته شده خوب دقت کنند ، و برای هر واژه جملاتی را بنویسند . ) و..... یک روش پیش نهادی برای تصحیح املاء کمتر از خودمان پرسیده ایم ، نمره ی املا ، میزان دانسته های دانش آموزان را نشان می دهد یا میزان ندانسته های آنان را؟ وقتی دانش آموز در برگه ی امتحانی املا می نویسد. اگر بیش از 10کلمه ی املایی را غلط بنویسد، نمره ی کمتر از 10خواهد گرفت و ممکن است این نمره سرنوشت او را تغییر دهد در حالی که او در همین املا ممکن است بیش از 30 کلمه ی املایی را درست نوشته باشد . سوال این جاست که نمره ی کلمات درست نوشته شده چه می شود؟ معمولا آزمون درس های دیگر بر مبنای 20 طراحی می شود، ولی متناسفانه راجع به املا چنین نیست. به نظر نمی رسد این معیار یا ملاک ، درست و منطقی باشد. در این روش پیشنهادی ، سه اصل وجود د ارد: 1- تعداد کلمات آزمون املا مشخص است، به جز حروف اضافه و کلماتی که ارزش املایی ندارند. 2- ضریب کاهش نمره برای هر کلمه ای که به هر شکل غلط نوشته شده،یک نمره است . 3- نمره گذاری املا طبق فرمول R * 20 = M انجام می شود. در این T فرمول M یعنی نمره، T یعنی تعداد کلماتی که در متن املا پیش بینی شده و R یعنی تعداد کلماتی که دانش آموز آن ها را درست نوشته است. به این دلیل از این فرمول استفاده شده است تا دانش آموزان بتوانند نمره ی نسبتا بیش تری دریافت کنند. مثال: فرض کنید برای دانش آموزان کلاس دوم دبستان ، از یک در س فارسی املا گفته شده است. این آزمون مثلا60 کلمه دارد. دانش آموزی 22 کلمه ی آن را غلط نوشته است . نمره ی دانش آموز با استفاده از این فرمول تقریبا 13 است . در حالی که در روش قبلی اگر دانش آموزی 22 غلط یک نمره ای داشته باشد، نمره ی او از صفر هم کمــــتر خواهدبود. همان طور که ملاحظه می کنـــیدتعداد کلمات صحـیح،اثر مستقیـــــمی بر نمره ی دانش آموز دارد. حالا که با عوامل تأثیر گذار بر خواندن و شیوه های املاء گویی آشنا شدیم به بحث اختلالات دیکته نویسی می پردازیم .
مشکلات دیکته نویسی
دانش آموزان زیادی وجود دارند که در درس دیکته دچار مشکل هستند و به نسبت تعداد غلط هایی که مرتکب می شوند ، نمرات کمتری دریافت می کنند . معمولاً معلمان و والدین برای تقویت دیکته ی آنان به راه های مختلفی از جمله : 1- به کودک پند و اندرز می دهند و از آنان کوشش بیشتری را طلب می کنند. 2- کودک را تحقیر، سرزنش و موءاخذه می کنند. 3- به سرزنش و انتقاد از معلم می پردازند . 4- هر کدام از والدین ، والد یا عضو دیگری از خانواده را مقصّر می شمارند . 5- میزان تکالیف خانه و مدرسه را که به نوعی به درس دیکته مربوط می شود ، افزایش می دهند. 6- از کودک می خواهند شکل صحیح کلماتی را که در نوشتن آن مرتکب اشتباه شده است ، بارها بنویسد . 7- از دانش آموزان می خواهند یک جمله بنویسد، که در آن ، شکل صحیح کلمه ای که در دیکته غلط نوشته است ، به کار رود . 8- از وی می خواهند تا واژه ی درست مورد نظر را ، یا فقط حرفی از آن را که قبلاً غلط نوشته شده است ، با رنگ قرمز ، یا مشخص دیگری چند بار بنویسد تا در ذهنش پایدار بماند . واقعیت این است که انواع اشتباهاتی که کودک مرتکب می شود از یک نوع و یک سنخ نیستند تا بتوان با اتخاذ یک روش همه ی آن اشتباهات را از بین برد و به پیشرفت وی اطمینان یافت . برای دست یابی به یک روش ساده و امیدوار کننده ، بهتر است ابتدا با اجرای آزمون هوشی ، ازطبیعی بودن هوش کودک اطمینان حاصل نماییم . اگر کودک در سایر درس ها و فعالیت هایش مثل سایر کودکان معمولی باشد ، به اجرای آزمون هوش نیاز نداریم . بعد از اطمینان از عادی بودن هوش دانش آموز باید اشتباهات دیکته های متعدّد دانش آموز را از روی دفتر وی یادداشت کنیم . بعد با توجه به نوع اشتباه راه حل مناسب را اتخاذ کنیم . انواع اشتباهات دیکته نویسی انواع اشتباهات را می توان در جدول مقابل مشاهده کرد .( شماره 1 ) غلط درست نوع اشتباه سبح صبح حافظه دیداری بشکاب بشقاب حساسیت شنیداری می گوفت می گفت آموزش داسبتان داستان دقت به صورت وارون بابا وارونه نویسی به صورت قرینه -از چب به راست بابا قرینه نویسی مارد مادر حافظه توالی دیداری امیر الموءمنین (به صورت کج ) امیرالموءمنین نارسا نویسی جانه خانه تمیز دیداری – دقت علل نارسا نویسی 1- عدم مهارت های پایه ای مانند چرخاندن ، فشاردادن ، گرفتن و امثال آن . 2- عدم رشد مهارت ها و هماهنگی های حرکتی و حرکت های ظریف ، که برای نوشتن ضروری هستند . 3- عدم هماهنگی چشم و دست . 4- عدم حرکت مناسب انگشتان .5- عدم توانایی کنترل بازو ، دست و عضلات انگشتان . 6-عدم یادگیری مفاهیم پایه ای مانند : بالا ، پایین ، زیر ، رو . 7- وضعیت قرار گرفتن نامناسب کاغذ و بدن به هنگام نوشتن . 8- فاصله ی نامناسب سر کودک با کاغذ به هنگام نوشتن . 9- استفاده از میز و صندلی و مداد نامناسب .10- در دست گرفتن مداد به صورت نامناسب . 11-عدم توانایی در طراحی فرم صحیح ترسیم هر یک از حروف و کلمات در ذهن . 12- دشواری در حفظ تجارب و تاثیرات دیداری . 13-بی قراری و پر تحرکی . 14- نداشتن انگیزه ی کافی برای خوب نوشتن . 15- تاخیر درتکلم . 16- فقر یا نارسایی آموزش . 17- اشکال در تبدیل و انتقال ادراک حس دیداری به حرکتی . 18- خطا در ادراک دیداری واژه ها 19- عدم هماهنگی کلی بدن .
دیکته و درمان اختلالات دیکته نویسی(2)
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.
